Longcovid, efekt nocebo i zespół przewlekłego zmęczenia.

Longovid. Około 30% pacjentów, u których rozpoznano chorobę COVID-19 doświadcza przewlekających się, przetrwałych objawów pomimo tego, iż wirus SARS-CoV-2 nie jest już u nich wykrywany [1]. W retrospektywnym badaniu 278 tysięcy ozdrowieńców po infekcji SARS-CoV-2 stwierdzono, iż przynajmniej jeden objaw longcovid jest wykrywany na jakimś etapie między 0 a 6 miesięcy obserwacji u 57% pacjentów, zaś pomiędzy 3 a 6 miesiącem obserwacji występuje u 36,55% pacjentów. Spośród objawów można wymienić następujące: trudności w oddychaniu, bóle gardła i w klatce piersiowej, zmęczenie, objawy brzuszne, bóle mięśni, bóle głowy, problemy z koncentracją, depresja, lęk. [2]. Są to objawy występujące również u ozdrowieńców z innych infekcji wirusowych, np. po grypie. W wymienionej analizie prawdopodobieństwo wystąpienia przewlekłych objawów po zakażeniu SARS-CoV-2 było wyższe, niż po grypie (ryzyko zwiększało się 1,65 krotnie w przypadku ozdrowieńców po COVID-19 względem ozdrowieńców po grypie [95% CI, 1,62 – 1,67]). Należy zwrócić uwagę, iż postCOVID prawdopodobnie nie jest to zupełnie nowa jednostka chorobowa sensu stricte, gdyż wszystkie jej cechy występowały wcześniej, zaś dominują objawy trudne do obiektywizacji.

Zespół przewlekłego zmęczenia. Ze względu na podobieństwo objawów, dominujące objawy trudności z koncentracją i pamięcią (co bywa nazywane w popularnych mediach „mgłą kowidową” czy „uszkodzeniami neurologicznymi”) syndrom postcovid przypomina zespół przewlekłego zmęczenia (zwany w literaturze Myalgic Encephalomyelitis/Chronic Fatigue Syndrome – ME/CFS) i być może jest z nim tożsamy [1]. Objawy ME/CFS wybuchały i były rozpoznawane epidemicznie w przeszłości [4]. W badaniu populacyjnym z 2009 r. jakąkolwiek skargę na zmęczenie zgłaszało ok 35% badanej populacji, zaś objawy składały się w zespół przewlekłego zmęczenia u 1% przypadkowo zbadanej populacji [3].

Efekt Nocebo. (Nocebo można przetłumaczyć z łaciny jako „skrzywdzę”, „krzywdzę”, „spowoduję cierpienie” Efekt został opisany po raz pierwszy przez Kennedy’ego w 1961 r. Jest to działanie niepożądane, szkodliwe dla pacjenta wywołane po przyjęciu substancji nieaktywnej biologicznie. Efekt nocebo jest odbiciem lustrzanym efektu placebo. Jedynym sposobem odróżnienia efektu nocebo od rzeczywistego szkodliwego działania danego czynnika (leku, substancji, infekcji) jest skonstruowanie randomizowanego, podwójnie zaślepionego badania w celu kontrolowanego porównania dwóch grup. Z przyczyn oczywistych nie da się skonstruować takiego badania dedykowanego porównania efektu „post-grypowego” z efektem „post-covid” – chociażby dlatego, iż pacjent i lekarz doświadczający jednej z dwóch wyżej wymienionych infekcji po jej rozpoznaniu zna diagnozę.

Nie wiemy zbyt wiele o zespole longCOVID. Nie można bagatelizować skarg pacjentów – tak zwyczajnie, po lekarsku. Ale nie można straszyć społeczeństwa wystąpieniem zespołu longCOVID szermując tym określeniem bez szerszego kontekstu (większość ludzi ani nie zna pojęć „zespół przewlekłego zmęczenia”, „ME/CFS” ani nie zna typowych niuansów diagnozowania subiektywnych skarg pacjentów). Straszenie longCOVID jest tak samo szkodliwe, jak rozdmuchane straszenie działaniami niepożądanymi szczepień. Zarówno jedna jak i druga sytuacja wywiera silny efekt nocebo. STOP.

[1]Mackay, A.; A Paradigm for Post-Covid-19 Fatigue Syndrome Analogous to ME/CFS;

Front. Neurol., 02 August 2021; doi: https://doi.org/10.3389/fneur.2021.701419

[2] Taquet, M; Incidence, co-occurrence, and evolution of long-COVID features: A 6-month retrospective cohort study of 273,618 survivors of COVID-19; Plos Medicine; September 28, 2021; https://doi.org/10.1371/journal.pmed.1003773

[3] Marjolein van’t Leven, Gerhard A. Zielhuis, Jos W. van der Meer, André L. Verbeek, Gijs Bleijenberg, Fatigue and chronic fatigue syndrome-like complaints in the general population, European Journal of Public Health, Volume 20, Issue 3, June 2010, Pages 251–257, https://doi.org/10.1093/eurpub/ckp113

[4] https://me-dia.org/wiki/History_of_myalgic_encephalomyelitis_and_chronic_fatigue_syndrome (dostęp: 29 września 2021)

 

 

Możesz udzielić mi wsparcia:

https://trzyfilary.org/wsparcie/

Zdjęcie autorstwa Arina Krasnikova z Pexels